Przyszły kompozytor dzieł narodowych pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych i artystycznych. Czesław Moniuszko, ojciec Stanisława, był uczestnikiem wojen napoleońskich, ale także utalentowanym rysownikiem z zacięciem literackim. Prowadził kronikę rodzinną i napisał poemat „Rok 1812”. Z różnych przekazów wiemy natomiast, że matka – Elżbieta – śpiewała i grała na klawikordzie. Stanisław urodził się 5 maja 1819 r. w Ubielu na terenie dzisiejszej Białorusi. Początkowo kształcił się w domu, jednak w 1827 r. rodzina przeniosła się do Warszawy.

 W stolicy ośmioletni Staś chodził na lekcje do Augusta Freyera, organisty w ewangelickim kościele Świętej Trójcy i przyjaciela Fryderyka Chopina. W latach 30. i 40. XIX w. młody Moniuszko kształcił się w Berlinie, a później objął posadę organisty w kościele św. Jana w Wilnie. W 1858 r. wraz z rodziną przeniósł się do Warszawy.

 

 Rok 1858 był przełomowy w jego życiu i karierze kompozytora. Odbyła się wówczas premiera czteroaktowej wersji opery „Halka”, której pierwszą wersję napisał w 1847 r. jako utwór dwuaktowy. Rozbudowana wersja utworu ze słynną arią Jontka „Szumią jodły na gór szczycie” przyniosła mu uznanie i nominację na stanowisko dyrygenta oper polskich w warszawskim Teatrze Wielkim.

Premiera kolejnej, ważnej w historii muzyki polskiej opery Moniuszki, opóźniła się z powodu powstania styczniowego i odbyła w 1865 r. „Straszny dwór” z tenorową arią (zwaną arią z kurantem) przeszedł do historii muzyki i został entuzjastycznie przyjęty przez publiczność – premiera zakończyła się wielką manifestacją patriotyczną.

W Warszawie Moniuszko pracował także w Instytucie Muzycznym, gdzie wykładał harmonię i kontrapunkt. Był także współzałożycielem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego (1871). Oprócz oper komponował pieśni, w tym sławną „Prząśniczkę”, które wydawane w „Śpiewnikach domowych” zawierały utwory do słów różnych poetów polskich i obcych.

 

Stanisław Moniuszko zmarł 4 czerwca 1872 r. w Warszawie. Spuścizną kompozytora opiekuje się Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki.

mb